CEBİR SUÇU (TCK m.108)

 Cebir: Mağdurun direncini kıran veya muhtemel direncini engelleyen her türlü zorlayıcı fiildir. Esas olarak cebir mağdurun irade serbestisini etkiler. Cebirin karşılığı kasten yaralamadır.

Bu sebeple kasten yaralamanın mahiyetini cebir için de düşünmek gerekir. Mağdurun vücuduna acı verilmesi, algılama veya iradesinin bozulması olarak tanımlandığında cebiri; sadece fiziki zarar vermek değil, mağdurun algılama ve iradesini etkileyen her türlü hareket olarak düşünmek gerekir. Kısaca cebir; “kasten yaralama hareketlerinin mağdurun direncinin kırılması amacıyla kullanılması” halini ifade eder.

Cebirin Zecrî Etkisi: Zecrî terimi zorlayıcı anlamındadır. Cebirin zecri etkisi; fiziksel kuvvetin kişiyi bir davranışı yapmaya veya yapmamaya “zorlayıcı” olmasını ifade eder. Kasten yaralama belli bir amaç ile de olsa kişiyi bir davranışa zorlamak için yapılmamıştır, ancak cebir; mağduru bir davranışa zorlamak gayesindedir. Zorlayıcı fiil; teması gerektirmez. Zira temas etmeden de cebir uygulanabilen durumlar vardır.

Cebirin Aşırı Etkisi: Cebir belli bir davranışı sağlamak için uygulanırken, olması gerekenden daha fazla uygulanabilir. Cebirin ölçüsü madde gerekçesine göre en fazla kasten yaralamanın temel şekli olarak açıklanır. İşte cebir uygulandığında, bu temel şekliden daha ağır neticelerin oluştuğu durumda, cebire ek olarak kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanmalıdır.

Mefruz Cebir:  Mefruz terimi “farzedilen, varsayılan” anlamındadır. Mefruzdan anladığımız şekliyle ortada öyle hareketler veya vasıtalar olmalıdır ki bunlar cebirin varlığına delalet etsinler. Örneğin; mağdurun gizlice verilen ilaç veya uyuşturucu vasıtasıyla direncinin ve irade ehliyetinin kırılması durumunda mefruz cebirden söz edebiliriz.

Yargıtay Ceza Genel Kurulunun E. 1999/5-59 ve K. 1999/64, 13.04.1999 tarihli kararı;

“Mefruz cebir olarak sıralanan tüm hallerde ve emsal gösterilen durumlarda mukavemet edememe (karşı koyamama), ortak koşuldur. Her mukavemet önce fikir, sonra eylem aşamasını içerir. Yani mağdurda karşı koyma fikri oluşacak ve sonra bu, eyleme dönüşecektir. Diğer bir deyişle, mukavemet, fiile karşı koyma iktidarı olduğundan, suçun oluşup oluşmadığının saptanması için mukavemet iktidarsızlığının belirlenmesi gerekir. Aldığı alkol sonunda, fikren ve eylemsel olarak mukavemet iktidarsızlığı bulunup bulunmadığı tartışılmalı ve mağdurun eyleme rızâsı olup olmadığı araştırılmalıdır. Mukavemet iktidarı ile hareket eden bir kimse, aldığı alkolün etkisi ile karşı koyamıyor ve karşı koyma fikrini eyleme dönüştüremiyorsa rızâsının varlığından söz edilemeyeceğinden, mefruz cebirin koşul olarak gerçekleştiğinin kabulü gerekir.”

KORUNAN HUKUKİ DEĞER:

Kişinin seçme özgürlüğü, bir şeyi yapma veya yapmama özgürlüğüdür. Çünkü maddi zorlama yani fiziki zor ile mağdurun hareketinin sınırlandırılması söz konusudur.

MADDİ UNSURLAR

FİİL: Seçimlik hareketlerden oluşur;

-Kişinin bir şeyi yapmasını sağlamak.

Örneğin mağduru zor ile evinin kapısından içeri sokmak.

-Bir şeyi yapmamasını sağlamak.

Örneğin mağdurun girmeye çalıştığı bir kapıdan girmesine engel olmak.

-Failin yapacağı bir hareketin mağdur tarafından müsaade edilmemesi durumunda fiziki zor ile yapmaya çalışmak, yani kendisinin engellenmesini fiziki zor ile bertaraf etmek.

Örneğin, Kendi bahçesinin kapısında  durarak failin içeri girmesini engelleyen mağduru iterek mağdurun bahçesine zorla girmek.

FAİL: Hukuka aykırı olarak fiziki zoru kullanan yani seçimlik hareketlerden birisini yapan kişidir. Fail herkes olabilir, özgü suç değildir.

MAĞDUR: Seçimlik hareketler vasıtası ile kendisine fiziki güç  kullanılan kişidir. Her ne kadar doktrinde hukuki sonuçlar doğurabilecek bir iradeye sahip kişilere karşı işlenebileceği söylense de cebir örneğin akıl hastaları veya çocuklara karşı da işlenebilir. Bu saydıklarımızın kendilerine has iradelerinin olmaması, başkasının iradesine tabi olmalarını gerektirmez. (Bana göre hayvanlara karşı da cebir suçu işlenebilir ancak doğal olarak bu kimse kabul etmez.) Ayrıca tüzel kişiliğe karşı veya topluluk haindeki insanlara karşı işlenemez. İşlenmesi durumunda tüzel kişinin içindeki insanlara veya topluluğun içindeki bireylere tek tek işlendiği düşünülmelidir. Mağdur açısından şu ihtimal de düşünülmelidir. Fail mağduru bir harekete zorlamak için, mağdur açısından önemli görülen üçüncü bir kişiye karşı da cebir uygulamış olabilir. Yani örneğin sınır kapısından geçmesini önlemek amacıyla eski eşinin çocuğuna cebir uygulayarak, çocuğun kapıdan geçmesini önleyen babanın fiili, mağdur olan annenin bir şeyi yapmasını engellemek maksadıyla mağdurun gözünde duygusal öneme sahip çocuğunu gitmesini engelleyerek, annenin hareketinin kısıtlanmas, yani cebir uygulanmasıdır. Veya evden gitmesini engellemek maksadıyla eşinin çok sevdiği kedisini saklayan veya kedinin gitmesini engelleyen kişinin kediye cebir uygulaması da bu manada düşünülebilir. Bizim için önemsiz gibi olan bazı unsurlar veya evcil hayvanlar onları seven kişiler açısıdan dünyanın en değerli canlıları olabilir. Burada önemli olan failin; mağdurun duygusal halini istismar ederek onun için çok önemli olan üçüncü kişiye karşı cebir kullanarak etkilemesi olmalıdır.

KONU: Konu tipiklikte bahsedilen fiilin üzerinde gerçekleştirildiği şeydir. Cebir suçu açısıdan konu mağdurun fiziki varlığıdır. Mağdurun fiziki varlığı üzerine zor kullanarak gerçekleştirilir, ancak mağdurun fiziki varlığı haricinde hukuki değeri olan şeylere karşı da gerçekleştirilebilir. Örneğin mağdurun kolunu kıvırarak kaçırmaya çalışan fail açısıdan korunan değer mağdurun özgürlüğü ancak suçun konusu mağdurun vücududur. Mağdurun evcil hayvanına karşı işlenip mağdurun bir harekete zorlanması bu suçu oluşturur mu? bu konu tartışılabilir.

Cebir suçu bir açıdan tehdit suçu ile çok benzeşir. Tehdit; manevi nitelikli, cebir ise fiziki nitelikli zorlamadır. Ayrıca hem cebir, hem de tehdit kendi başlarına ouşabileceği gibi çoğunlukla başka suçların unsuru veya nitelikli halini oluştururlar. Bu iki suç başka suçların nitelikli halini oluşturduğunda zaten bahsedilen suçun tipikliği içinde var olduğu için ayrıca cebir veya tehdit suçu uygulanmaz. Bu iki suç anahtar suçtur, doktrinde tamamlayıcı suç olarak geçer.

NETİCE: Fail tarafından zorlayıcı fiziki güç uygulandığında suç tamamlanır. Fiziki gücün işe yaraması, amacına ulaşması veya ulaşmaması önem taşımaz. Burada kınanması gereken uygulanan haksız fiziksel güçtür. Bu sebeple tehdit suçunda olduğu gibi amaca ulaşmak netice açısından önemsizdir.

NEDENSELLİK ve OBJEKTİF İSNADİYET: Bir özelik göstermez.

SUÇUN MANEVİ UNSURU

Genel kast ile işlenebilir. Taksirle işlenemez. Failde yaptığı fiziki zorlamanın mağdurun hareketini engellemek amacı olması yeterlidir. Ancak bu suç açısından failde özel saik aramak gereksizdir. Örneğin iyileştirmek maksadıyla da olsa hekimin hastayı tedavi etmesi maksadıyla hekime fiziki zorlama uygulamak halinde bile cebir suçu oluşur. Bu suçta özel kast aranmaz, failin mağduru bir harekete zorlamak amacı aslında suçu oluşturan fiile dahildir.

HUKUKA AYKIRILIK UNSURU:

Meşru savunma, zorunluluk hali durumunda bir hukuka uygunluk sebebi oluşur. Ayrıca kanunun hükmü veya amirin emri halinde hukuka uygunluk oluşur.

SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ:

TEŞEBBÜS: Bana göre mümkün değildir, ancak çok özel durumlarda örneğin fail, mağdurun geçmesini engellemek için kolundan tuttu, ancak mağdurun sıyrılıp kaçtığını düşünsek teşebbüs halinde kalmış mıdır?

Bence kalmamış, aslında suç oluşmuştur demeliyiz. İcra hareketlerinin bölünebildiği olaylarda belki teşebbüs mümkündür diyebiliriz. Ancak neticenin gerçekleşmediği ama tipikliğin oluştuğu durumda suç oluşur.

İŞTİRAK: Özellik göstermez, iştirâkin her çeşidine uygundur.

İÇTİMA: Cebir suçu aslında kasten yaralama suçu açısından nitelikli unsurdur. Cebir, kasten yaralama suçuyla nispet edilir. Cebir sonucu mecburen kasten yaralama suçu oluşacağı düşüncesiyle kasten yaralamanın belirlenen cezasının arttırılması söz konusudur. (1/3)

Doğal olarak cebir suçu başka bir suçun unsuru veya nitelikli hallerini oluşturuyorsa ayrıca cezalandırılmaz. Ancak içtimâ yönünden cebir suçunun dikkatli incelenmesi gerekmektedir.

KAYNAKLAR:

ARTUÇ, Mustafa. BAYYURT Yıldırım. 2008. Gerekçeli, Karşılaştırmalı, Tablolu, Eski ve Yeni Metinleriyle TCK-CMK-CGİK. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 6. Baskı

ARTUK, M. Emin. GÖKCEN, Ahmet. 2021. Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara, Adalet Yayınevi, 19. Baskı

ARTUK, M. Emin. GÖKCEN, Ahmet. YENİDÜNYA, A. Caner. 2014. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara, Adalet Yayınevi, 8. Baskı

CENTEL, Nur. ZAFER, Hamide. ÇAKMUT Özlem. 2007. Kişilere Karşı İşlenen Suçlar Cilt-1. Ankara, Beta Yayınları, 1. Baskı

CENTEL, Nur. ZAFER, Hamide. ÇAKMUT Özlem. 2010. Türk Ceza Hukukuna Giriş. Ankara, Beta Yayınları, 6. Baskı

DÜLGER, Murat Volkan. 2020. Bilişim Hukuku ve İnternet İletişim Hukuku. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 8. Baskı

GÜNAY, Erhan. 2008. Adli Muayene ve Otopsi. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı

HOUCK, Max M. SIEGEL, Jay A. Çev. Edit. DOĞAN, Yeşim. 2016. Fundamentals of Forensic Science / Adli Bilimlerin Temeli. Ankara, Nobel Yayıncılık, (2. Baskı Çevirisi)

KARAKUŞ, Oğuz. 2009. Kriminalistik. Ankara, Adalet Yayınevi, 1. Baskı

KAYGISIZ, Mustafa. 2017. Temel Kriminalistik. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 4. Baskı

MADEN, Mehmet. 2021. Ceza Hukukunda Kişisel Verilerin Korunması. Ankara, Adalet Yayınevi, 1. Baskı

ÖZBEK, Veli Özer. 2019. İnfaz Hukuku. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 11. Baskı

ÖZBEK,Veli Özer. DOĞAN, Koray. BACAKSIZ, Pınar. TEPE, İlker. 2018. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 9. Baskı

ÖZEN, Mustafa. 2018. Ceza Hukuku Özel Hükümler Dersleri. Ankara, Adalet Yayınevi, 3. Baskı

ÖZGENÇ, İzzet. 2014. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 10. Baskı

ÖZKARA, Erdem. 2020. Adli Tıp. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı

SARITAŞ, Erkan. 2018. Suç İşlemek Amacıyla Örgütlenme Suçları. İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı

SONGAR, Ayhan. 1976. Psikiyatri. İstanbul, Matematik  Araştırma Enstitüsü Baskı Atölyesi, 2. Baskı

POLAT, Oğuz. 2015. Kriminoloji ve Kriminalistik Üzerine Notlar. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı

TEZCAN, Durmuş. ERDEM, Mustafa Ruhan. ÖNOK, R. Murat. 2007. Teorik ve Pratik Ceza Hukuku. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 5. Baskı

TOROSLU, Nevzat. 2018. Ceza Hukuku Özel Kısım. Ankara, Savaş Yayınevi, 9. Baskı

YELDAN, Didem. TANERİ, Gökhan. 2020. Cinsel Suçlarda Beraat. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı

YURTCAN, Erdener. 2019. Rüşvet – Zimmet – İrtikap – Görevi Kötüye Kullanma. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 3. Baskı

YURTCAN, Erdener. 2019. Cumhuriyet Savcısının El Kitabı. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı